quinta-feira, 7 de maio de 2009

Pornome pessonal le / les




Fala Ana Maria ne l plural de pornome pessonal andireto le /les, aperponendo que serie buono que se screbira les na 3ª pessona de l plural, pus esso facelitarie las cousas.

Quiero eiqui solo lhembrar l que ten sido screbido subre esse assunto, yá que la Cumbençon nada diç. José Leite de Vasconcelos an Estudos de Philologia Mirandesa, I, 352, solo apersenta las formas le, l'. Mas na nota 1 dessa fuolha diç l seguinte:
«O Sr. Bernardo Fernandes Monteiro, que é da Póvoa, emprega na sua traducção do Evangelho, o plur. les, ex.: dixules (dixo-les), in Reporter, n.º 1512; fazendo-les,ibidem, n.º 151, etc. - A informação que eu colhi em Miranda é que le (l') tanto se emprega no singular como no plural, o que tambem succede na lingoagem popular portuguesa. Influiria no Sr. Bernardo Monteiro o lhes da lingoagem portuguesa culta?»

You mesmo yá screbi subre l mesmo assunto an www.sendim.net [curso de l SAL - 1º anho, classe n.º 13], defendendo que solo se usa la forma le.

L que agora puodo acrecentar ye que la custrucion cul plural an les nunca la oubi an dies de mie bida. Yá que Ana Maria solo apersenta l eisemplo de Tortulha, you cumbido-lo a ber se esse uso ye anganho ou se ye mesmo assi an San Pedro de la Silba, de adonde ye natural. Stou cumo José Leite de Vasconcelos, se esse uso nun será anfluença de l pertués, l mesmo ye dezir, nien sei se eisiste an mirandés. Mas nesta cousas hai que ir cun calma i ye por esso que fui criado este blogue, para çcutirmos todo i tenermos mais anformaçon subre la lhéngua. De modo que cumbido las pessonas a dezíren qual ye l uso - se le, se les - an sues tierras quanto a las seguintes frases ou noutras aparecidas:

- (you) dei-le(s) un doce a Juan i a Marie
- ls pais dórun-le(s) un doce als filhos Juan i Marie.
- quando beio ninicos fago-le(s) siempre muita fiesta.
- als gouleses nunca le(s) caiu l cielo anriba la cabeça.
- l pai nun le(s) dou pan als filhos, mas dou-le(s) carino.
- se le(s) chamares denomes a las ties de Malhadas, eilhas nun gústan.
- als garoticos, ls arrebuçados sáben-le(s) siempre bien.




23 comentários:

  1. Buonas tardes Amadeu,

    Nas frases que euqui pones an Zenízio usa-se siempre le i nunca les. Cuido que nunca oubi l uso de les, mas solo le.

    Un abraço
    Francisco Domingues

    ResponderEliminar
  2. Este comentário foi removido pelo autor.

    ResponderEliminar
  3. An todas essas frases ou outras aparecidas solo tengo coincimiento que se usa "le".
    Nun podemos caer ne l erro de querer seguir las reglas de l castelhano ou de l pertués para splicar l mirandés, se nó nun ye ua lhéngua.
    Poucos studos hai subre l mirandés i l que faç falta ye ambestigar cumo faç Amadeu, porcurando saber cumo diç l pobo, porque esses lhenguistas que se stúdan nas Ounibersidades ou se púoden achar na anternete, pouco adelántran al mirandés.
    Hai que saber stória i que pobos habie eiqui para antender la eiboluçon de la lhéngua. Inda hoije hai çfréncias antre aldés i até antre familhias que splícan las çfréncias ne l falar.
    Un studo sério ten que tener l apoio de ua Ounibersidade.
    Tamien nun mos podemos fintar solo ne l que oubimos, porque quien fala puode nun saber.
    Habie que grabar ou tomar sentido, sien ls que fálan se dáren cunta, porque solo assi ancuntrariemos la autenticidade, mas apuis era perciso que lhenguistas credenciados ancuntrássen l modo de screbir esses sonidos.
    Dou un eisemplo: Picuote
    Ls sendineses dízen cun un sonido an que l "c" parece "th". Nun antendo nada de fonética i serie buono saber cumo screbir esse sonido, assi cumo l de fi(g)o, que an Sendim, l "g" ten tamien un sonido que nun ye "g" mudo.

    Abraço
    Almendra

    ResponderEliminar
  4. Oulá Amadeu,
    An Speciosa, an frases assi, usa-se le i não les.
    als garoticos ls árrebuçados sáben-le siempre bien.
    Beisicos
    Adelaide

    ResponderEliminar
  5. Dius mos deia buonas nuites!

    Ye berdade que you ousei muita beç l pornome "les" an cousas que screbi, mas zde uns tiempos par'acá solo uso "le", seia an que situaçon fur. Ó al menos fago por isso, se por acauso se me scapa un "les" cuido que será por bias de l pertués. Isto nun quier dezir que nun ache que l uso d'ambas a dues nun ajudasse/a (esta terminaçon de l cunjuntibo tamien ten muito que se le diga, mas queda para outra altura) a çfrençar más bien. Mas las cousas son l que son, i rialmente you cuido que naide usa "les" ne l mirandés falado. Al menos que you l tenga oubido.

    ResponderEliminar
  6. Las splicaçones que dá Amadeu cun essas refréncias a J. L. de Vasconcelos son de la mais grande amportáncia i lhieban-mos a pensar inda ne l seguinte :

    De la mesma maneira que eisistie ne l tiempo de J.L. de Vasconcelos, cumo inda hoije ye l caso, uma « lingoagem popular portuguesa » (que solo ampregarie LHE) i uma « lingoagem portuguesa culta » (que çfrencia mais claramente LHE i LHES), serie mui redutor poner de lhado, inda porriba hoije, la eideia que puoda tamien eisistir l mesmo fenómeno cul Mirandés.

    Hai que saber tamien porque ye que fúrun assinaladas assi i todo na Cumbençon (p. 31) essas dues formas « le i les ». Tenerá sido mesmo anganho ?
    I se fússemos a ber tamien l que screbiu António José Mourinho por eisemplo (que tamien dou la sue cuntribuiçon para la redaçon dessa Cumbençon) ou inda outros ?!

    Ye que la mie oupenion cuntina antacta: nun ganharie por acaso an clareza i tamien coeréncia i porque nó tamien mais prestígio la nuossaLlhéngua se tomássemos mais an cunta que l que tenemos feito até agora la defréncia que puode haber antre esses dous pornomes tal i qual cumo fázen las outras lhénguas a que stamos tamien agora habituados ou mais (porque essa tamien ye ua realidade !), sien falar de l anglés (La lhéngua que ye hoije la mais falada, nun ye berdade ?) que inda bai mais loinge defrenciando tamien ne l singular las dues formas HIM (ne l masculino) i HER (ne l femenino).

    I se por acaso hai quien nun acradite ne l antresse que puode haber an fazer tamien refréncias ou até cumparaçones cun outras lhénguas… subretodo lhénguas neste caso que son armanas eitimologicamente cul Mirandés a ampeçar pul Pertués… solo le (les ?) digo esto : Nun fui antretanto l que fizo tamien J. L. de Vasconcelos nesta citaçon que mos andicou Amadeu ? J. L. de Vasconcelos precisamente que chegou a ser a determinada altura tamien studante an Paris, na mesma faculdade que la mie, adonde se doutorou an 1901 cula tese Esquisse d'une dialectologie portugaise (Sboço dua Dialetologie Mirandesa) .

    I para acabar : Biba la Lhéngua Mirandesa mas tamien las Ounibersidades i todos aqueilhes que gústan deilhas i sáben defendé-las cumo eilhas merécen l mais de las bezes… Todas essas Ounibersidades que ansínan an purmeiro lhugar l mais amportante, quier dezir : un a ser coerente, claro i positibo… i tamien custrutibo i progressista. Ye por este camino que tenemos que ir i nó outro.

    ResponderEliminar
  7. Un studo sério ten que tener l apoio de ua Ounibersidade.(quementairo miu)...
    Gustarie de ber publicada eiqui toda la anterbista cun la doutora Manuela Barros Ferreira.

    Almendra

    Abraço

    ResponderEliminar
  8. Outra correçon:
    L títalo de la tese que J.L. de Vasconcelos defendiu an 1901 traduzido para Mirandés poderie ser: Sboço dua dialetologie pertuesa (i nó mirandesa cumo cheguei a screbir), cula upa tamien de l tradutor Pertués/Mirandés que podemos cunsultar agora on line.

    ResponderEliminar
  9. La frase que uso tamien nesse miu redadeiro comentairo "nun ganharie por acaso an clareza i tamien coeréncia... i HER (ne l femenino)." ye na realidade anterrogatiba. Acuntece que squeci l ponto de anterrogaçon na fin desse quarto parágrafo.
    Ye ua pregunta que fago, un tema de reflexon que torno a aperponer.
    I responde quien quejir, claro.

    Buonas nuites i buonas Maias.

    ResponderEliminar
  10. Buonas nuites,

    Cuido que hai que cuntinar a arrecolher mais teçtemunhos subre este assunto, que béngan de outras tierras mirandesas.
    Esso ye l eissencial, mas nun ampide que se fágan studos, seia cun apoio de la Ounibersidade ou nó, yá que la marca de seriadade tamien puode benir de outros lhados.
    Quanto a las heipóteses que pon Ana Maria nun me quiero pernunciar de modo defenitibo, mas ye para mi claro que puode i debe de haber acumparaçones cun outras lhénguas. Esso faç parte de ls métodos de ambestigaçon. L que si tenemos que tener muito cuidado ye para que la acumparaçon nun se squeça que l mais de las lhénguas ténen seclos de scrita i tubírun porriba outoridades políticas pa las amponer. L mirandés nun ten nada desso, l que faç toda la defréncia.
    Hai que cuntinar cula çcuçon i cula ambestigaçon, de modo mais fondo.
    La anterbista de Manuela Barros bai a ser toda publicada an http://cuontasmiradesas.blogspot.com

    Amadeu Ferreira

    ResponderEliminar
  11. Ye berdade que l Mirandés nun ten la tradiçon de lhéngua scrita cumo puoden tener las outras lhénguas a que stamos tamien habituados agora (Pertués, Spanhol, Francés, etc.)…
    Antretanto esso nun mos ampide, julgo you, de ber ua cousa que ye subretodo de orde fonética. L « s » na fin de las palabras, nessas lhénguas eibéricas i tamien armanas que cunhecemos (Pertués, Spanhol i tamien Mirandés) ye un fonema (un son) que nunca ye mudo (al cuntrairo de l que se passa an francés por eisemplo) porque permite defrenciar las palabras que stan ne l singular de las que stan ne l plural.
    Ex : La rosa / Las rosas ; L perro / Ls perros
    Se Leite de Vasconcelos chegou a notar que B. Fernandes Monteiro ampregaba na sue traduçon de l Eibangelho l pornome « LES » (para andicar l plural), tamien podemos pensar que l mais probable ye que l « s » final nessa palabra fusse realmente pronunciado.
    Mas cumo diç, Amadeu, hai que ambestigar mais i ir a saber de mais eisemplos… oubindo las pessonas a falar i lendo tamien l que yá fui scrito.
    Todo un programa !

    Ana Maria Fernandes

    ResponderEliminar
  12. You dei-le ou you dei-lo. Lo tamien se usa inda bastante. Mas les nunca.

    Dalguas bezes al lo trasforma-se an al :

    Ha nino, quien-t'al dou ?
    Haaa, dou-te-lo él.

    Quien-te-lo dixo ?
    Fui él que m'al dixo.

    I aumento eiqui que nun son cousas que me parece qu'oubie, ou que se pensen oubir cume ya me dezieren mas atras. Son mesmo maneiras de dezir, alteraçones antre lo/al (i no l).

    Nal que you bie essas maneiras nun son quemuns a Cicuiro ou Samartino, mas anté na Pruoba raparei isso l'outro die.

    ResponderEliminar
  13. AMbestigar ye mui simples. Subretodo agora nestes tiempos. Apenas ye peciso ua chaça buona, la mie bal uns 900 ouros, mas ua de 50 tamien da. Açpuis, un MP3 grabador, 16 ouros nal Media Market dal Porto, i ala ya sta.

    Solo ye apedalar antre los pobos, falar culas pessonas, buer cerbeijas nas casas al pobo i an bares. Isto ye que ye ambestigar !

    Houbira you studado letras...conho !

    ResponderEliminar
  14. Claro que puodes ambestigar dessa maneira Thierry: cun aparatos antre ls mais modernos i sofisticados ou cun ua simpres fuolha de papel... i un lápiç! Mas alhembra-te assi i todo que hai pessonas que nunca ancontrarás an bares ou que nun gústan de beber cerbeija (Hai mais que un pensa se calha) mas que inda fálan Mirandés !
    Un home neste caso ten que pensar an todas las situaçones possibles i eimaginables!

    ResponderEliminar
  15. Quanto a studar "letras" cumo dizes... nunca ye tarde. Bonda ampeçar !

    ResponderEliminar
  16. Si, pus si you sei que tamien s'ancuontran cousas ralas sintadas an puiales a fazer rendas. Al lapeç i al lhibrete stan nal bolso squierdo, al grabador a la cintura. Ye qu'hai qu'al scunder se no la pessonas ambergonhan-se... Hai que ser al mas natural pussible, i nunca chegar cula la lhibreta a la mano que se no naide bos dira nada, i uns anté son capazes d'ambantar.

    ResponderEliminar
  17. Buonos dies Amadeu,
    agora lumbrou-se-me ua fraze onde se diç "les", ye essa : eilhes que fagan al/lo que les dé/deia la gana.

    Mas nunca oubie "les" cume bos lo/al teneis ende arriba.

    ResponderEliminar
  18. Buonas tardes Thierry

    Nessa frase, nós dezimos:

    eilhes que fágan l que le dir la gana.

    Gustarie que cunfirmasse l que oubiste. Adonde fui i a quien?

    Abraço,
    Amadeu

    ResponderEliminar
  19. Agora nun sei. Passou-m'essa fraze pula cabéça.
    Tengo qu'al pedir a los mius pais.

    ResponderEliminar
  20. Cuido que Tiégui se deixou anfluénciar pul Pertués. You sien atençon tamien iba por esse camino; mesmo ne l conho de l tradutor tengo "les"(mea culpa). Mas cun atendo miu abó de certeza que diç cumo diç Amadeu:
    Eilhes que fágan l que le dir la gana.

    ResponderEliminar
  21. Hmmm si you acho que Cecilio ten rezon. Parece que trasformei al "lhes" an "les" :(

    Ha rapaç tu tamien ya mandas uns conhos cume you ! Purreiro ! :))))

    ResponderEliminar