quinta-feira, 14 de julho de 2011

QUE SE PASSA

Porque nun se púoden poner comentairos?

segunda-feira, 6 de junho de 2011

« La » tamien cumo artigo defenido delantre de palabras femeninas que ampéçan por bogal ?





« Queda eiqui la eideia », scribe assi tal i qual un mirandés cunsiderado cumo un de ls que melhor scribe an Mirandés percisamente. I nun fáltan na realidade ls eisemplos de frases nesta lhéngua an que ls outores nun respeitan la regra que diç antretanto cumo stá splicado na Cumbençon, p.27 (i tornamos quaije al mesmo assunto que hai uns tiempos para acá ) :

« É utilizado (o apóstrofo) no artigo feminino singular, la, quando a palavra seguinte começa por vogal : l’alma »

Se assi ye, hai que fazer esta pregunta :

Porque ye tan frequente anton l nun respeito desta regra an special ne ls testos scritos ?

― Só por falta d’atençon por parte de las pessonas quando scriben i fálan até an Mirandés sabendo que, cumo yá cheguemos a dezir, la pernúncia de « la » i de « l’ » nun ye la mesma assi i todo ?

― Ou por eisemplo: por bies de l’anfluéncia de l castelhano que solo ten un artigo defenido ne l femenino singular : « la » i solo esse ?

―Ou até de l'anfluéncia de l pertués na medida an que nessa lhéngua tamien solo se usa un artigo defenido ne l femenino singular que corresponde a la bogal « a », bogal tamien persente afinal de cuontas ne l artigo mirandés « la » mas que solo se usa normalmente quando ls substantibos ampéçan por cunsonante i nó por bogal ?

Qual la rezon eisatamiente anton ? Quien ye que m'ajuda a antender esto ?






terça-feira, 8 de março de 2011

L tocador de gaita

Yá muitas bezes tenemos achado escrebido la palabra “gueiteiro”.
Çculpai-me por poner assi de modo cenzielho las questiones, mas yá muita beç quedei sien saber al cierto ...

... “gaita” ou “gueita”? “gaiteiro” ou “gueiteiro”?
Sí se fala “gæiteiro” mas este ditongo nun eisiste na Cumbençon.
Puosto esto, haba quien diga cumo escrebir quando queremos dezir “l tocador de gaita”?
Abraços
Alcides

segunda-feira, 7 de março de 2011

O Caso do artigo "l" e dos apóstrofos perdidos


Li com tanto interesse a discussão acerca do artigo "l" que resolvi largar o cómodo lugar de leitora para intervir aqui no blogue enquanto ainda me lembro de como as coisas se passaram entre 1994 e 1999. Começo por agradecer a todos as lições que me têm dado: não sou mirandesa, por isso só convosco, mirandeses, posso aprender algo sobre a vossa língua.

Em foco, a crítica de Ana Maria acerca dos exemplos "l'aire" e "bi'l gato" da p. 29 da Convenção. Críticas deste género são absolutamente essenciais para se poder melhorar, em todos os sentidos, a Convenção Ortográfica. Os exemplos citados são, de facto, causadores de confusão. Por isso, lamento não ter reparado em tal em devido tempo, isto é, há uns 13 anos... Venho, no entanto, chamar a atenção para a frase em que eles aparecem pela primeira vez e que é: "O artigo l faz corpo com as vogais que o rodeiam, iniciando a sílaba da palavra seguinte (l'aire), ou fechando a sílaba da palavra anterior (bi'l gato) (...)". Se nesta frase não se tivesse usado o apóstrofo, essa ligação não ficava clara, sobretudo para um não-mirandês:" l aire" podia ser lido como "le aire" e "bi l gato" como "bi le gato"; e se tivéssemos juntado o artigo à vogal mais próxima - "laire" e " bil gato"- , aí incorreríamos noutro erro ainda mais grave, colando o artigo não importa a que palavra. Não nos ocorreu explicar, in loco, que esse apóstrofo não se destinava a ser utilizado na escrita corrente, confiados em que o próprio quadro dos artigos, que aparece na mesma página, seria suficientemente explícito: nesse quadro não há apóstrofo no artigo masculino. Tão pouco é mencionado o artigo masculino na parte especificamente dedicada ao apóstrofo, na p. 27. Porém, como é evidente, estas explicações que agora dou não invalidam o facto de os citados exemplos causarem, realmente, bastante confusão.

Contudo a principal questão levantada pela Ana Maria diz respeito precisamente à exclusão do apóstrofo no artigo masculino: porque é que ele só aparece no artigo feminino, e não nos dois, como acontece no francês? Concordo com a resposta já dada por Fir, mas gostaria de acrescentar algo mais, por isso retomo o assunto.
Tal como disse Fir, a resposta está na própria função do apóstrofo, que é a de indicar que, no sítio onde ele surge, foram elididas uma ou mais letras. Em francês, sendo os artigos "le" e "la", o apóstrofo pode ser utilizado em ambos. Porém, em mirandês, se o artigo feminino tem vogal explícita, que pode ser elidida, o artigo masculino "l" aparentemente não tem nenhuma. Acontece porém que este artigo mirandês que hoje representamos por "l" provém, não de "lo", mas sim de "el". Assim sendo, o apóstrofo, a ser usado, teria de ocupar o lugar do "e", e teríamos, então, 'l e não l' (como acontece no artigo feminino).
Em mirandês, palavras como "delgado" pronunciam-se com E fechado: em geral, a presença de um L em fim de sílaba átona origina a redução do E. É por isso que, na minha opinião, se pode dizer "îl gato" ou "âl gato", de acordo com a tradição de cada lugar: ambas as formas são variantes reduzidas do mesmo "el" subjacente. Além disso, como já se viu (bi l gato...) essa vogal, agora fechada, do artigo "l", desaparece de todo quando este é precedido por outra vogal. Assim, o artigo mirandês tem dois tipos de variação de pronúncia: uma, contextual, segundo o lugar e a forma das palavras envolventes, e outra, de ordem geográfica.
É de lembrar ainda que, antes da Convenção, os escritores da língua mirandesa usavam indiferentemente 'l e l', sem qualquer critério. Foi por tudo isto que se renunciou ao apóstrofo: a opção pelo "l" simples era a que melhor se adaptava às variações contextuais da pronúncia, não dando origem a erros involuntários. Verificou-se, na prática da escrita, que essa solução funcionava perfeitamente enquanto convenção gráfica, embora pareça um tanto forçada nos sítios onde se diz "âl". Para colmatar esta lacuna, uma solução seria reconstituir o "el" cuja memória se perdeu, como foi feito em relação aos ditongos "ie" e "uo".
Porém isso vem alterar demasiado os hábitos entretanto adquiridos. Vós sabereis conciliar tudo, estou certa - e muito feliz por ver o extraordinário interesse que manifestais pelas coisas da língua.
Até à próxima.
Manuela Barros Ferreira


sábado, 19 de fevereiro de 2011

« l » ou « l’ » ?

Hai outra cousa na Cumbençon que na mie oupenion debie de haber sido mais bien pensada:

L que ye que puode justeficar, ne l caso de l artigo defenido ne l singular, cumo stá screbido na p. 29, l uso de l apóstrofo ounicamente quando la palabra que ampregamos depuis i que ampeça por ua bogal pertence, mas solamente neste caso, al género femenino ?

Ye que un puode até nun antender nada i nun saber l que debe de fazer na medida an que nesse mesmo decumiento i na mesma página aparece ua frase que ye dada curjidosamente an eisemplo, «Bi’l gato, l’aire ye buono», an que se pon precisamente l apóstrofo antre l artigo i la palabra «aire» que nun ye femenina mas masculina cumo todos sabemos !

I antes d’ir mais loinge i culs cunhecimientos que you tamien adquiri nas classes de lhenguística i de fonética a que assisti quando andaba a studar an Paris-III , tamien gustarie de tener la certeza absoluta que ye bien berdade todo l que nessa página stá screbido: por eisemplo, que l artigo defenido « l » quando un diç « Bi l gato » fazerie cuorpo (foneticamente falando, stá claro) até cula bogal final de l berbo ampregado antes de l artigo. Dende la splicaçon que ye dada nessa mesma página para justeficar que nessas frases que son dadas cumo eisemplos apareça tamien un apóstrofo afinal antre l berbo i l artigo nesse grupo de palabras : "Bi’l gato"… A mi parece-me que aqui tamien hai matéria para reflexon tomando siempre an cuonta que ye eissencial nun cumplicar (subretodo quando nun hai berdadeiramiente necidade) mas pul cuntrairo ajudar a antender regras de scrita, prebelegiando siempre la lógica, para la grande maiorie de la populaçon que nun ye oubregatoriamiente cunstituída por specialistas an lhenguítica ou an fonética.

Por esso you pregunto : que lógica permite stablecer de maneira cumbencional mas credible assi i todo que ne l caso de ls artigos defenidos, só se puoda outelizar l apóstrofo (cumo ye l caso aqui : you até agora, nun l ponie l apóstrofo yá que esta palabra "apóstrofo" tamien ye masculina…) quando l substantibo que s’amprega depuis solo pertence al género femenino ?

Quier dezir : l problema só se pon na scrita afinal de cuontas… mas porque ye que esse problema se pon na scrita se nun se pon na fala ? Nun starien anton ls specialistas a cumplicar adonde nun hai rezon precisamente de cumplicar ?

Claro que cumplicórun! You por eisemplo: chena de buonas antençones, tentaba siempre respeitar la Cumbençon na medida de l possible mas a cada beç que precisaba de ampregar formas tan simpres i tan recorrientes cumo l artigo defenido ne l singular que nun fusse l artigo « la » porque l substantibo que ampregaba depuis ou era masculino ou era femenino mas ampeçaba por ua bogal… anton, inda habie que fazer outra ginástica antelectual i pensar tamien : i l substantibo esse, ye quei afinal : masculino ou femenino ?
- Se ye masculino, cumo tal « l aire », Ah, anton, nun l pongas l apóstrofo, porque ye esso l que stá afinal sugerido na p. 29 de la Cumbençon, mas solo cun un eisemplo (i un solo : « l arador », l que ye pouco, ye preciso dezir tamien la berdade!) depuis desse outro eisemplo yá aqui mencionado, dado poucas linhas antes mas que sugerie antretanto l cuntrairo… !!!
- Mas se ye femenino l substantibo, cumo tal « l’auga », puis la Cumbençon diç que si, nessa mesma p. 29, i cun esta justeficaçon : « De modo a facilitar ao máximo a escrita e a evitar erros, a solução adoptada dispensa o apóstrofo, excepto na forma feminina singular antes de vogal : l’auga » (!!)

«De modo a facelitar al mássimo la scrita…. » tenta justeficar la Cumbençon ??!! Mas l que se passa cuncretamiente, i nun hai que tener miedo de l dezir, ye precisamiente l cuntrairo !

Ye mui probable que you steia anfluanciada por questiones de la mesma orde que eisísten afinal ne l caso de l francés. Eisiste an francés tamien por acaso l artigo « l’ » que se usa an eisemplos cumo ls que aparécen nesta frase: « L’hôtesse de l’air se trouve à l’endroit de l’avion où il faut qu’elle soit et arrive toujours à l’heure» ou tamien nestes eisemplos cumo « L’imagination, l’eau, l’utilisation, l’orchestre ", etc
La regra neste caso nun ye nada cumplicada porque a cada beç que un substantibo, seia el masculino ou femenino, ampeça por ua bogal (l « h » de «hôtesse» nun ten balor fonético) l artigo defenido ne l singular (i solo neste caso) ye siempre l mesmo ; ye siempre « l’ » yá que la pernúncia tamien ye la mesma. I digo mais. Nun serie mui ouportuno cumplicar mais an francés porque l’ourtografie de la lhéngua francesa yá ye mui cumplicada (neste caso nó cumo podeis ber, mas noutros casos, si i sien splicaçones lógicas por bezes até!) na medida an que nun houbo an francés reformas ourtográficas de tal maneira amportantes cumo las que houbo an pertués por eisemplo i que l francés se scribe an 2011 afinal tal cumo se screbie ne l seclo XIX.

L caso de l artigo « l’ » que eisiste an francés nun dá tamien que pensar i nun bos faç pensar a bós tamien nesse mesmo artigo que an mirandés se scribe antretando de dues maneiras an beç dua : « l » i « l’ »? A mi si !

Anton ye eibidente que se l oubjetibo ye nun cumplicar i facelitar pul cuntrairo para ua grande maiorie de pessonas la cumprenson de las regras de scrita stablecidas para l Mirandés, l caso de l artigo defenido ne l singular tamien deberá ser tomado an cuonta, sendo talbeç ouportuno fazer tamien ua scuolha i tomar finalmente la melhor decison…

« l » ou « l’ » ?

Ye que hoije mais que nunca, i yá nun stamos ne l seclo XIX, naide ten muito tiempo para perder…