Cun ajudas de l cumputador fiç bárias pesquisas na obra de Manuel Preto, Bersos Mirandeses (1993). Cumo ye sabido, este poeta mirandés naciu an Samartino i era falante de mirandés a la moda dessa tierra. L lhibro fui screbido muito antes de la Cumbençon Outográfica, cumo se bei pula era, mas nun sei se la scrita corresponde al que Manuel Preto quijo ou se alguien la demudou.
Eiqui bos deixo las cunclusiones que saquei quanto al artigo defenido masculino na obra desse poeta samartineiro, an que mantengo la scrita tal cumo l lhibro fui publicado. Dou solo alguns eisemplos pus bi que se repetien siempre na mesma al lhargo de l lhibro:
p. 13
- sêmpre há sido zquecida de todos l's govêrnos;
- l' mirandés andubo trinta centos d'anhos cu'la lhengua de fôra;
- L'mirandés há sido sêmpre um porfeito burro de carga de l's mandones;
- pinta l'demonho;
- iê a ti que iou tengo l'oubrigacióm i l'gusto d'ofrecer este lhibro;
- a ti que lhebeste l's dançadores, cu'las castanhôlas, l's palotes e la gaita:
- a vasculhar an todos l's almairos onde te cheirava;
- assi cumo l'saiote deve ser tenido cumo la marca de toda la mirandesa;
p. 15:
- Puníran-me um nome, mas som todos l's nomes
- De l's homes e de las mulhêres .
- De la squina de l'Nordeste.
p. 49
- L'squeletro medonho
p. 50
- cu'l'cuco na barriga
p. 116
- nêm por mêdo de l'einfierno nêm de l'antêrro sêm cura
p. 129
- e de l'outro quedou l mar
p. 131
- i l'sol metiu-se no mar
p. 133
- quando l'friu más apertava
Saco las seguintes cunclusiones:
- Manuel Preto usa siempre las formas l', l's: nun me parece que essas formas se puodan ler al i als;
- nien ua sola beç aparécen las formas lo / los;
- al / als solo aparece cumo contraçon de perposiçon a + artigo.
Amadeu Ferreira
Alguien me puode dezir l que se scuita ne l segundo 20 deste bídeo:
ResponderEliminarhttp://www.youtube.com/watch?v=x6NVpmggxqg
Ye "l" ó "al"?
Buonas,
ResponderEliminarL miu oubido nun ye nada de special, mas you oubi l seguinte:
Tu que sós de Samartino,
you que sou d'Angueira,
Quiero que me passes
de la raia carboneira (2x)
Anda cá Maria
al son de lo bordon
you alhá nun bou
que passestes de l carbon (2x)
L pastor de Manuel's Aires
Ye feitor de castanholas
A saber dun pau d'anguelga
rumpiu sete pares de cholas (2x)
Serbin trai-me las cabricas,
Serbin trai-me-las acá
durmirés cun lo cabreiro
i el cabreiro nun stá alhá.
La tie Adélia Garcia ye de Caçareilhos, onde bibe, i ye falante de mirandés. Ye ua anformante de todas las recuolhas de música, lhonas etc. Fui cuntrabandista muitos anhos.
Se mirares cumo usa l artigo berás que usa de todo: l / lo / el (este anfluença castelhana).
Abraço,
Amadeu
Este comentário foi removido pelo autor.
ResponderEliminarSegundo l que l senhor diç nun usa de todo. Segundo l que l senhor ne l bídeo nun hai "al".
ResponderEliminarBamos a ber se hai outras oupeniones. Nun fiç la pregunta solo pa l aire i l que amportará ye ne l segundo 20. Adonde Amadeu diç que ye " l "
Alguns yá sabereis la mie oupenion; se fur perciso apuis clarefico-la.
Abraço,
Cristóvão
Esto si que ye trabalho, parabienes a Amadeu i a Cristóvão.
ResponderEliminarInda tenemos ne ls salesianos alguns padres de Samartino que fálan l mirandés i que stubírun i até ajudórun a Manuel Preto a quando de la publicaçon de l libro. L armano de l Pe. Moisés Pires tamien ten muita cousa del. Serie amportante porcurar por essas cousas.
An Lisboua l Pe. Anibal,que ye de Samartino i fui diretor de ls salesianos puode dar anformaçones.
You tamien bou a fazer por saber de mais anformaçones, mas you yá me squeço algo.
Abraço
Almendra
Cécilio, eilha diç "l".
ResponderEliminarAngraçado, andaba you agora tamien a dar ua miradela a la obra.
Mas nun ten nada de los articlos tal que los coineço an Samartino :(
De tode las maneiras parece-me que l'Abade Sardinas ten la cousa cierta apesar de nun amustrar "als".
ResponderEliminarNun fai mal, agora ya sabeis pul menos al que bos quada pra fazer. Un grabador i oupa alantre pulos caminos !
No bídio parece-me a mi que hai de todo, incluindo "al".
ResponderEliminarMesmo na parte final diç "lo"cabreiro i lhougo a seguir, diç al cabreiro.
Parece-me que als sólo se usa an San Martino;
na Spciosa diç-se ls i l.
Para quien inda ten dubidas suobre l'eisistencia dal "al" pudeis ber la purmeira paigina dessa numaro dal Llumbreiru :
ResponderEliminarhttp://www.furmientu.org/01Documentos/99999Elllumbreiru8.pdf
"Una de las peculiaridades del senabrés hablado en Riballagu (Ribadelago) es la existencia del artículo masculino al, como vemos en este
topónimo, Al Llameiro, que hace referencia a una pradera ocasionalmente encharcada. En el resto de la provincia este topónimo asturleonés
aparece bajo diversas formas con un significado similar: las llamas, la llameira, la llamirona, llamiella, etc..."
Notai tamien que los meses stan screbidos an barias mudalidades... ISSO ye que ye ANTEGRAR i RESPEITAR las BARIAS MUDALIDADES... que se no MUORREN-SE !
Ya agora tamien an Trabaços dizen : ¡Tente al suco! pr'andreitar las bacas quando ban fuora dal suco.
ResponderEliminarParece que esse "al" sta bien persente de l'outro lhado la raya. Sera que ye dalgo quemun deilhi ? I anton s'assi ye, splica-se mui bien purquei aparece tamien pula raia seca i no mas abaixo.
Buonas nuites Thierry
ResponderEliminarAtençon, ten calma, que esse «al» de Trabaços nun ye artigo, mas artigo i perposiçon, tal i qual cumo an mirandes: a+l = al.
Hai que tener cuidado senó la çcuçon abaixa muito de nible.
Abraço,
Amadeu
Buonas nuites Amadeu,
ResponderEliminarsera mesmo assi cume bos dezies... ou hai algo que nun antendo bien na defeniçon de la spreçon;
¡Tente al suco!: Indicación a las vacas para que sigan bien y recto el surco, cuando van arando.
Llumbreiru n°9 p.3
Tiégui.
Buonas nuites, Thierry
ResponderEliminarNós ousamos essa forma berbal ten-te [de berbo tener] ne l sentido de aaguanta-te, deixa-te star, nun mexas.
La spresson mirandesa mais afamada cun essa forma berbal ye un dito: «ten-te ruodra, nun zandes», sendo que la ruodra ye la de la bida que quando ampeça a zandar, a andar al para trás ye un porblema.
Tamien se usa solo la forma, mas cumo orde, cumo amperatibo: «ten-te!», quando alguien le diç a outro que stá ou bai a fazer mal: pára, nun te atentes...
Essa spresson relatiba als animales, «ten-te al suco», tamien se usa.
Chamo-te la atençon pa l seguinte: eiqui l berbo tener, ten l sentido oureginal de l lhatin TENEO, -ES -ERE, que quier dezir «aguantar», «sustentar», «segurar», «mantener», «cunserbar», «perseberer», «fazer parar», etc.
Un abraço,
Amadeu
Buonas tardes Amadeu,
ResponderEliminargracias, purque nun sabie que ye'l berbo tener que staba ende nessa spresson. You ya houbie "nun t'atentes a... " mas nun habie feito la ligaçon antre ambos.
Mas nun yera disso que you falaba, claro ye mas dal "al".
Pra mie tente al suco, al "al" ye'l articlo masculino. Cume quien dirie assegura al/l suco, nun'l fagas tuorto. Nun ye isso ?
Buonas tardes,
ResponderEliminarS'ides no blog de los Samartineiros : http://saomartinhodeangueira.blogspot.com/
Alha an baixo hai un bidio d'un tiu a cuntar lhonas. Nutei alha los articlos masculinos "al" que se puoden oubir, tamien als i dals. Scalhar hai mas, mas cume stou tan abituado a los oubir que nun digo que dalguns me tengan fugido.
al : 4:24 4:32 6:08
dals : 4:35 8:03
als : 5:32
Bamos a ber Tiégui
ResponderEliminarUn caleija mais cierta pa l bídeo que tu deziste ye http://www.youtube.com/watch?v=My7UXeJtW5MSegundo la cumbençon l que scuitas, i you, ye "l".
L porblema ponerie-se tamien neste bídeo: ne l minuto 0.47 el diç "al" ó "l"?
http://www.youtube.com/watch?v=_PdEGI2VEHYNa mie eideia l porblema ye l oubido. Tanto que mais pessonas yá dezírun que scuitan cousas defrentes.
La splicaçon pa esta çcuçon sien fin stá na páigina 23:
"Quando aparece entre consoantes ou em inicial absoluta, antes de consoante, adquire um carácter silábico, pronunciando-se como o l da palavra inglesa table: pensar [$l]ganado, [$l]gato. Não é difícil reconhecer neste [$l] um antigo el, com e "mudo", que acaba por desaparecer completamente quando se encontra nos contextos vocálicos já apontados: bi'l gato, l'aire yê buôno.".
(an [$l] stá outro simblo squesito)
Mira que tu matas al rapaç... ye'l qu'el diç.
ResponderEliminarHome ! Cume ye que faziste pr'achar al bidio ? Andei nal "youtube" i nun fui capaç de l'achar... hmmm sos angenheiro anfurmatico... pus ye d'isso anton :)
Agora tu bai a essa grabaçon i scuita bien i açpuis diç al qu'oubes.
http://esycom.univ-mlv.fr/~talves/MIRANDES/Cicuiru_5Mayu2008_articlu_al.wav
Si al que tu dizes ende sta cierto, nos tamien dezimos l'aire, l'home, bi'l gato, apanhar AL pan, i mas ya dixe...
>Segundo la cumbençon l que scuitas, i you, ye "l".
ResponderEliminarPur fabor, squece la cumbençon, i abre bien las oureilhas, ye'l que you te pido, a ti ya als outros.
Purque se me benies siempre cula buossa cumbençon nunca alha chegamos...
Gracias !